نیمه های سال ١٣٠٣ بود که اولین بار پای رادیو به ایران باز شد . ٢٠ سال بعد از تاسیس و راه اندازی رادیو در غرب ، قبل از آن روس ها تاسیسات اولیه ای را برای راه اندازی بیسیم به تهران آورده بودند اما کار نیمه تمام مانده بود . با روی کارآمدن رضاشاه وزارت جنگ عهده دار راه اندازی تاسیسات بیسیم در تهران شد . سال ١٣٠٣ کار ساختمان بیسیم قصر که به آن عمارت کلاه فرنگی می گفتند به پایان رسید . جایی که آن زمان خارج از محدوده تهران قدیم بود و البته امروز در مرکز شهر قرار گرفته است .
حتما خیلی ها ساختمان کلاه فرنگی را در خیابان شریعتی ، پایین‌تر از سید خندان را دیده اند ؛ بنایی که هم اکنون در اختیار وزارت ارتباطات است و عمارت کلاه فرنگی حدود ٩ کیلومتر با شهر فاصله داشت و به همین دلیل ، رفت و آمد کارکنان با تنها خودروی استیشن سواری دولتی آن روزگار انجام می‌شد . این موضوع باعث شد سال ١٣٣٩ در جریان جشن تولد ٢٠ سالگی رادیو آن اداره به میدان ارگ ، در مرکز شهر منتقل شود و استودیو های ضبط موسیقی و برنامه های اجتماعی و طنز و سرگرمی هم به آن اضافه شود . آن زمان باغ موزه قصر، یکی از کاخ های قاجاریه در کمرکش جاده قدیم شمیران بود و قرار شده بود که تاسیسات فرستنده تهران در فضای ٢٠ هکتاری پشت این کاخ که در زمان پهلوی تبدیل به زندان شد ، نصب شود محدوده ای که وزارت ارتباطات امروز در آن قرار گرفته است .
با اینکه راه اندازی بیسیم در نهایت مقدمه ای برای تاسیس رادیو شد اما در ابتدا برای وزارت جنگ ، رادیو یک دستگاه بیسیم و با هدف مخابره پیام بود و بیشتر به آن نگاهی نظامی‌داشت . رضاخان ٦ فرستنده کوچک تر با قدرت ٤ کیلووات و موج متوسط برای تبریز، مشهد ، کرمان ، شیراز ، کرمانشاه و خرمشهر هم از روسیه خرید و بیسیم تهران در سال ١٣٠٥ با مخابره اولین پیام از روسیه آغاز به کار کرد . ایران در ٦ اردیبهشت ١٣٠٥ ضمن افتتاح بیسیم ، تلگرافی عمومی مبنی بر همکاری با همه کشورهای جهان پخش کرد تا سال ١٣١١ موسسات بیسیم توسعه پیدا کردند .
|
|
عیسی صدیق یکی از نویسندگان معاصر و سومین رئیس دانشگاه تهران هم به عنوان اولین رئیس تشکیلات رادیو که آن زمان یک اتاق بیشتر نداشت منصوب شد .
بعد از آن دستگاههای کوچکتر دیگری برای میدان توپخانه و میدان خراسان امروزی نیز خریداری و نصب شد و اداره رادیو سروسامانی گرفت .
و اما مقدمات تاسیس رادیو :
طبق مقرارت ایران ورود دستگاه های مخابراتی و استفاده از آنها تنها در حیطه مسولیت وزارت پست و تلگراف و تلفن بود . آقای داوود موشه لازار ، در جواب مراسله مورخه ١٤ ژوئن ١٩٢٩ میلادی خرداد ١٣٠٨ ش راجع به تاسیس دستگاه رادیو در ایران ، اشعار می دارد : « ورود دستگاه تلگراف و تلفن بیسیم گیرنده و یا مخابره کننده مطالب و آلات و اسباب آن جز برای اداره تلگراف بیسیم دولت وقت به طور کلی ممنوع است ، لکن وارد کردن و استفاده از دستگاه های رادیو کبیر که فقط برای شنیدن نغمات به کار می رود و همچنین تاسیس سینمای ناطق در ایران با رعایت مقررات مربوط مانعی ندارد » .
مقدمات تأسیس رادیو تهران فراهم شد . بعد ازصدور فرمان تأسیس رادیو ، قرارشد از دو فرستنده موج کوتاه ٢٠ کیلوواتی و متوسط دو کیلوواتی وزارت پست و تلگراف و تلفن ، که برای ارسال تلگراف بیسیم توسط کارخانه آلمانی « تلفونکن telefunken » دربیسیم قصر ، نصب شده بود استفاده شود .
برای آمادگی پخش برنامه پس ازافتتاح رادیو جمعی ازاستادان و نویسند گان عالی قدر ازجمله استاد سعید نفیسی و دکترذبیح الله صفا و عده ای از بانوان روشنفکر یک سلسله گفتارهای ادبی ، تاریخی ، جغرافیایی ، اجتماعی و خانه داری را قبلاً تهیه کرده بودند به طوریکه احتیاجات رادیو را برای مدت سه ماه تأمین می کرد .
عده ای مترجم و ماشین نویس را هم استخدام شدند و برای انتخاب گوینده در باشگاه افسران و با حضور عده ای از دانشمندان و ادبا و متخصصان صوت ازجمله عده ای آلمانی جلساتی تشکیل شد و امتحانات دقیقی به عمل آمد . کارهای فنی رادیو با وزرات پست و تلگراف و تلفن « آقای ابراهیم علم شوکت الملک وزیرپست و تلگراف و تلفن » بود و امورمربوط به دستگاه های فرستنده و استودیو زیرنظرآقای دکتر داریوش ، رئیس کل بیسیم اداره می شد . موسیقی زیرنظر سرگرد غلام حسین مین باشیان رئیس مدرسه عالی موسیقی بود و بود جه رادیو که فقط هشتاد هزارتومان بود توسط سازمان پرورش افکارتأمین می شد .
بعد ازفراهم شدن مقدمات ، بالاخره رادیو درساعت ١٠ با مداد روز ٤ اردیبهشت ١٣١٩ افتتاح شد . درشروع کارساختمان رادیو ازدو طبقه در بیسیم قصرتشکیل می شد که طبقه اول شامل یک اتاق انتظار و دستگاههای فرستنده و تقویت کننده بود و طبقه دوم ازیک اتاق که با نصب پرده درسقف و دوبل کردن در ورودی و خروجی و سیمان کاری دیوارهای داخلی به صورت استودیو درآمده بود .
سال ١٣٤٢ کل تشکیلات رادیو به وزارت اطلاعات منتقل شد و این وضعیت تا ایجاد « سازمان رادیو تلویزیون ملی ایران » در سال ١٣٥٠ ادامه داشت .
اداره و تشکیلات رادیو به این نام ها خوانده می شد :
- « انتشارات و تبلیغات »
- « رادیو و خبرگزاری »
- « انتشارات و رادیو »
- « انتشارات و اطلاعات »
- « اداره کل انتشارات و رادیو »
ازسال ١٣١٩ تا سال ١٣٢٧ برنامه های رادیو درهمان استودیوی اولیه اجرا و پخش می شد . ولی فاصله نه کیلومتری فرستنده از شهر و وجود تنها یک اتومبیل برای رفت و آمد اعضای ارکستر و گویندگان باعث شد واقع درضلع غربی میدان توپخانه درجوار اداره راهنمایی و رانندگی محلی در نظر گرفته شود . درمیدان ارگ دو استودیوی کوچک ساختند که اخبارازآن محل پخش می شد .
