پست چیست ؟
واژه پست بر گرفته از کلمه پوستاس از زبان سانسکریت به معنی ثابت است این کلمه در زبان لاتین به صورت کلمه پستا به معنی به امانت گذاردن تغییر شکل یافته و به ایستگاه هائی اطلاق می گردید که در آن اسب یدکی به منظور مسافرت نگهداری می شد ، در زبان ایتالیائی نیز به صورت کلمه پستا به معنی چاپار و چاپارخانه ، اداره ای که امور پستی را انجام می دهد درآمده است و به عبارت دیگر پست : عبارتست از مجموع وسائلی که انسان برای مبادله نیات و تمنیات خویش فراهم آورده و تفهیم و تفهم را میان خود و جانداران دیگر مسیر ساخته است . پست در سازمان چاپاری هخامنشی " آنگارا " نام داشته ، کلمه ی مزبور در زبان پهلوی به معنی بیگاری و کار اجباری است یونانیان کلمه " آنگارا " را در پست های محدود خود پذیرفتند .
در ارتباطات داخلی کلمه آنگلوس Angelus را بکارمی بردند که از کلمه " آنگ Ang " به معنی فرشته که پیام رسان خدایان است گرفته شده است .
اعراب چاپاری را برید می خواندند که از کلمه بردن فارسی گرفته شده که میگویند بر گرفته از فعل بریدن است . زیرا که بخشی از دم چارپایان را برای نشان می بریدند . برید در زبان لاتین به صورت وردوس Verdus به معنی چاپار و اسب چاپاری و در زبان فرانسوی به صورت کلمه باردوت Bardot به معنی اسب بکار می رفت . مغول ها نیز به دیوان برید " یام Yum " می گفتند و کلمات یام ، یامچی ، یامخانه از اصطلاحات آن زمان است . یام کلمه ای است مغولی که به معنای ایستگاه چاپار و اسب چاپاری آمده است .
Post اگر چه قدیمی است لیکن به معنی مصطلح امروزی تا حدی تازه و جوان است که این کلمه نخست در فرانسه بکار برده شد .
|
نه برف نه باران نه گرما و نه تاریکی شب نمی تواند پیک های تندرو را از حرکت بازدارد .
در تاریخ کهن ، ایرانیان یکی از مهمترین بنیانگذاران نظام پستی که دارای سازماندهی رسمی به نام دیوان برید یا چاپار بود ، محسوب می شدند . در حقیقت تمامی امور ارتباطی ایران زمین در آن زمان بوسیله دیوان برید تامین می شد و مجریان و اداره کنند گان این دیوان در زمینه های مختلف شغلی مانند رده های سردبیر ، چاپار سوار و پیاده و غیره انجام وظیفه می کردند . در لغت نامه دهخدا آنجا که از چاپار نام برده چنین آمده است : « چاپار یک کلمه ترکی است که مترادف تازنده از مصدر چاپماخ به معنی تازیدن بوده و در فارسی به معنای پیک ، برید و پست ، قاصد ، نامه بر مصطلح گردیده است » .
بنا به روایت تاریخ ، ایرانیان نخستین ملتی بودند که اقدام به تاسیس چاپار خانه ای منظم کردند ، ایرانیان این تشکیلات اداری را از زمان های بسیار دور بنیانگذاری و سازماندهی کرده اند . در تمامی اسناد ابداع پست را به ایرانیان نسبت داده اند . از جمله در نوشته های تاریخی جهان باستان که سابقه تاسیس چاپارخانه را در ایران به زمان هخامنشی و سابقه ایجاد آن را به داریوش اول نسبت داده اند و معتقدند که بنیان گذار چاپار « پست » در جهان داریوش اول است .
یکی از مشهورترین و حساس ترین تشکیلات اداری هخامنشایان چاپارخانه بود که گروه چابک سواران آن ارتباط دایمی بین مرکز و ایالات ایران را برقرار می کردند و در کوتاه ترین زمان اخبار و گزارش های واصله از گوشه و کنار ممالک را به مرکز و از مرکز به دور ترین نقاط کشور می بردند بنا به تصدیق و تایید اغلب مورخین جهان باستان چون هرودت چاپارخانه های ایران یکی از وسیعترین شبکه های ارتباطی و منظم ترین ادارات دنیای کهن محسوب می شدند .
تمام مراسلات پستی ایران توسط سیستمی از شبکه های وسیع راهداری ، که محل رفت و آمد پیک های سواره و پیاده بود انجام میشد . تمامی راه ها بسیار عالی و از لحاظ درجه بندی در سطح بالایی قرار داشت ، چنانچه بدون راه های سهل العبور و دستگاه منظم چاپار خانه ، امکان ارتباط منظم مرکز با سایر نقاط امکان پذیر نبود .
بر اساس نوشته های گزنفون و هردوت ، تاسیس و ایجاد چاپارخانه توسط ایرانیان انجام شده است ، ایرانیان دارای شبکه منظم چاپار و پیک بود و این شبکه در دوره اشکانیان و ساسانیان به شیوه ای منظم درآمد .داریوش پادشاه بزرگ هخامنشیان چابک سواران دولتی را تربیت کرده بود که نوشته های دولتی را ایستگاه به ایستگاه برده به چاپار بعدی برسانند . این پادشاه ایرانی جمله معروفی دارد که می گوید : « نه برف نه باران نه گرما و نه تاریکی شب نمی تواند پیک های تندرو را از حرکت بازدارد » امروزه این جمله در سر در ساختمان اداره پست نیویورک به چشم می خورد .
این تشکیلات بیشتر در خدمت فرمانرواها و دستورات دولتی بود و در واقع وظیفه پنهان و ثانی آنها خبرگیری و خبرچینی بود . با روی کار آمدن صوفیه در ایران و استقرار حکومت فراگیر مرکزی بنا به ضرورت اداره پست به طور منظم و مرتب با نام چاپار انجام وظیفه می کرد . با روی کار آمدن سلسله قاجاریه و تاثیرگرفتن از فرهنگ غرب ، فکر تاسیس پست جدید در زمان فتحعلی شاه مطرح شد اما به دلایلی مسکوت گذاشته شد .
در سال ١٢٤٧ ش تمبر پستی در کشور چاپ و رواج گردید ، در سال ١٢٥٩ ش وزارت پست تاسیس شد و در دوره پهلوی با تاسیس راه های شوسه و وسایل نقلیه مختلف تشکیلات پست توسعه فراوان یافت . تشکیل اتحادیه جهانی در سال ١٢٥٣ شمسی ١٨٧٥ م در شهر برن سویس بوجود آمد و دولت ایران نیز در سال ١٢٥٥ شمسی ١٨٧٧ م به عضویت این اتحادیه درآمد .